Piano-akkoorden want it takes two to tango

In het ideale huishouden zijn natuurlijk een gitaar en een (digitale) piano aanwezig. Jij het ene instrument, je kind het andere, of je beide kinderen ieder één. Voor nog geen €500 ben je klaar voor minstens de komende 5 jaar.

Pianospelen is niet mijn sterkste punt, maar aan de hand van het uiterlijk van de piano is de muziektheorie het best te begrijpen. De piano is namelijk uitgevonden toen de muziektheorie volledig ontwikkeld was tot wat het nu is. Niet geheel toevallig tijdens het leven van ene J.S. Bach. Dat ging niet van de ene dag op de andere, daar gingen vele studies met kerkorgels aan vooraf.

Het klinkt doorgaans niet mooi als een piano en een gitaar hetzelfde spelen. Dat heeft met de zwevende stemming te maken en met de bouw van een gitaar, maar daar zal ik nu niet verder op ingaan. Zie hier de akkoorden voor piano, die corresponderen met die van de gitaar.

hier de makkelijk printbare PDF (rechtermuisknop, opslaan als)

Je kunt beginnen met hetzelfde spelen met piano en gitaar. Je hoort dan als het goed is dat de akkoorden dezelfde toonhoogte en klankkleur hebben. Maar als het goed is hoor je ook dat het een beetje wringt. Dat wil zeggen dat het een beetje dissonant klinkt, of vals. Daarom is het mooier met de gitaar een slagje te doen en met de piano de noten van de akkoorden 1 voor 1 omhoog en weer terug naar beneden te spelen. Samen muziek maken betekent niet dat je hetzelfde speelt. Het betekent elkaar aanvullen, vragen stellen en antwoorden geven. Mede daardoor krijg je een groove. Wie dat als geen ander begrepen waren de Bar-Keys, begeleidingsband van Otis Redding en vele andere Stax artiesten. Kijk maar:

Waarom akkoorden klinken zoals ze klinken

1. Haal diep adem
2. Zing luid en duidelijk “ie”, misschien hoor je al een hoog geluid in je keel
3. laat de “ie” heel langzaam afbuigen naar “u”, het geluid in je keel wordt lager
4. laat de “u” wederom langzaam afbuigen naar “oe”, het geluid in je keel wordt nog lager

De geluiden in je keel zijn boventonen. Wat nu volgt is wat theoretisch. Niet noodzakelijk maar wel handig om wat meer van muziek te begrijpen. Je dacht misschien altijd dat je 1 toon voortbracht en hoorde bij het praten, maar dat blijken er dus minstens 2.

In een grondtoon zitten vrijwel altijd meerdere boventonen. Dit werd ontdekt door niemand minder dan Pythagoras. Het heeft zo’n 1000 jaar geduurd, namelijk tot en met J.S. Bach, voordat in de muziek van deze fantastische ontdekking optimaal gebruik werd gemaakt.

Bach heeft dat niet allemaal zelf ontdekt, de studie heeft zo’n 1000 jaar geduurd en daar kon hij de vruchten van plukken. Als je een grondtoon zo harmonieus mogelijk wilt combineren met een andere toon, ligt het gewoon voor de hand als andere toon er 1 te kiezen uit de boventonenreeks van de grondtoon.

Pythagoras had dat in feite al ontdekt bij het bespelen van de knieviool, wat hij goed scheen te kunnen. Hij ontdekte dat, door een gespannen snaar op verschillende punten af te klemmen, “mooie” getalsverhoudingen iets harmonisch opleveren. Wanneer je een snaar aanstrijkt en daarna de snaar halveert hoor je twee tonen die heel goed samen klinken. Wij zeggen nu dat deze tonen een octaaf verschillen[1]. De lengteverhouding 2:3 geeft een kwint[2], 3:4 geeft een kwart[3].

[1] Een octaaf gaat bijvoorbeeld van C naar C

[2] Een kwint gaat bijvoorbeeld van C naar G

[3] Een kwart gaat bijvoorbeeld van C naar F

Probeer deze noten eens tegelijk te spelen op gitaar of piano en hoor zelf hoe harmonieus deze combinaties klinken.

Zo kun je alle afstanden tussen twee noten benoemen met intervallen

Op boventonen kun je veel dieper ingaan, er worden nog altijd hele studies van gemaakt. Ik doe dat niet. De westerse muziek heeft zich zo geëvolueerd dat akkoorden worden geformeerd door een opstapeling van tertsen. 2 noten zijn een interval, 3 of meer noten zijn een akkoord.

Een opstapeling van 3 noten (2 tertsen) is een drieklank, van 4 een vierklank. Vierklanken klinken al jazzy, terwijl jazzmuzikanten meestal vijfklanken spelen. Zo kun je zeker met een piano nog wel even doorgaan.

De terts (ten opzichte van de grondtoon) is de belangrijkste noot van een akkoord. Deze bepaalt of een akkoord opgewekt (majeur) of triest (mineur) klinkt. Speel maar eens de intervallen C-E en daarna C-Eb.

Of speel de akkoorden A-C#-E en A-C-E, oftewel A en Amin uit het akkoordenschema onderaan deze pagina. Amin staat natuurlijk voor A mineur en wordt ook wel  aangeduid met A_.

Je eerste muziekinstrument

Kinderen zijn erg gevoelig voor muziek. Die gevoeligheid wordt waarschijnlijk al gecreëerd in moeders buik. Om die gevoeligheid niet verloren te laten gaan is het belangrijk deze te onderhouden. Met het bespelen van een instrument kun je eigenlijk niet vroeg genoeg beginnen. Kinderen hebben bij sommige instrumenten meer begeleiding nodig dan bij andere. Voor kinderen met ouders die geen muziek maken liggen de blokfluit, gitaar en piano het meest voor de hand. Andere goede opties zijn drummen en zingen, die ik respectievelijk hier en hier beschrijf.

De blokfluit heb ik persoonlijk nooit erg inspirerend gevonden. Het geluid is vlak want het instrument biedt niet veel mogelijkheden tot expressie. Het is wel de weg naar vrijwel alle andere blaasinstrumenten. Dus als je dochter Candy Dulfer het einde vindt, dan weet je wat je te doen staat. Verder leert een kind er ademhalingstechnieken mee, die van pas kunnen komen bij praten en zingen. Op de blokfluit kun je uitsluitend melodieën spelen en geen harmonieën. Dat wil zeggen dat je er niet meer noten tegelijkertijd mee kunt spelen, zodat je akkoorden krijgt. Dit in tegenstelling tot de gitaar en de piano.

Wil je kind gitaar leren spelen? Dan kan ik een halve gitaar aanbevelen voor kinderen van 4 t/m 7 en een driekwart gitaar voor kinderen van 8 t/m 12. Voor 12+ en volwassenen tipte ik deze al. Een gitaar “op de groei” kopen heeft weinig zin, kinderen zullen gefrustreerd raken. De gitaar is een zwaar instrument. Het kost een paar maanden training voordat de spieren in je vingers sterk genoeg zijn om zelfs de eenvoudigste patronen te kunnen spelen. Belangrijk is dat je kind er zelf in geïnteresseerd is, want zonder oefenen geen resultaat. Dit geldt in veel mindere mate voor de piano. Een elektrische gitaar speelt lichter, maar je ontwikkelt een betere, meer verzorgde techniek door vooral op een akoestische gitaar te spelen.

In de meeste huishoudens is het handig als er in stilte geoefend kan worden. Dat kan met een koptelefoon en een digitale piano, die tegenwoordig al te krijgen is vanaf zo’n €300. Eigenlijk zou ieder huishouden een (digitale) piano moeten hebben. Het is het instrument dat het snelste resultaat geeft, ideaal voor kinderen dus. Let er bij een digitale piano op dat de toetsen (semi-) gewogen zijn zodat de overstap naar een gewone piano eenvoudig te maken is. Vanaf een gewoon keyboard is die overstap een stuk moeilijker. Maar als je, om wat voor ‘n reden dan ook, toch voor een keyboard kiest, zorg dan op zijn minst dat deze aanslaggevoelig is. Dat wil zeggen dat hij harder en zachter klinkt, naarmate je een toets harder of zachter indrukt. Omdat het voor een kind belangrijk is snel resultaat te hebben en te kunnen spelen wanneer het zin heeft, zou ik een digitale piano sterk aanbevelen als eerste instrument.

Muziek draait vooral om herkenning. Muziek is een taal en van vreemde muziek begrijp je net zo veel als van een vreemde taal. Zoek een docent(e) die de muziek doceert die thuis gedraaid wordt. Als je nooit klassieke muziek draait, laat je kinderen dan geen lessen klassiek volgen. Als je thuis nooit muziek draait, begin daar dan eens mee. Het liefst zo divers mogelijk; klassiek, pop, soul/R&B, jazz en met name wereldmuziek zoals Balkan/zigeunermuziek, Afrikaanse muziek en Flamenco vanwege de vele verschillende ritmes en maatsoorten die deze stijlen kennen.